ÖNCE PAZAR, SONRA ÜRETİM

ÖNCE PAZAR, SONRA ÜRETİM MODELİNE GEÇİLMELİYİZ…!

Türkiye’de tarımın en büyük sorunu verim eksikliği değil, yönsüz üretimdir. Üreten var, emek var, alın teri var, fakat kime üretildiği bilinmiyor. Pazar odaklı bir modele geçilmediği sürece üretici, sanayici ve tüketici aynı anda kaybetmeye devam edecektir. Çünkü pazarın talebi ile üretimin ritmi arasında bağ kurulmadığında bereket bile krize dönüşebilir.

Türkiye’de tarım konuşulurken en sık duyduğumuz cümle şudur: “Biz güçlü bir tarım ülkesiyiz.” Evet, bu doğrudur. Toprağımız bereketli, iklimimiz çeşitli, üreticimizin bilgeliği köklüdür. Ancak yüksek sesle söylenmeyen bir gerçek daha vardır. “Üretiyoruz fakat kime ürettiğimizi bilmiyoruz.”

Ne üreteceğini değil, kime üreteceğini bilmeyen toplumlar stok değil, kriz üretir.

Klasik kalkınma anlayışı üretimi başa koyar, oysa bugünün dünyasında artık pazar, üretimin yönünü belirleyen sağduyulu bir pusuladır. Talep haritasını bilmeden üretim yapmak, denizde pusulasız rotaya çıkmaktır. Rastgele üretilen her ürün, şansa bırakılmış bir gelecektir.

Tam da bu yüzden yıllardır aynı döngü sürüyor.

Bir yıl soğan tavan yapıyor, ertesi yıl depolarda çürüyor. Süt üreticisi bir sezon nefes alıyor, ertesi sezon yem maliyetinin altında eziliyor. Domates bir yıl değer kaybediyor, diğer yıl fırlıyor.

Sorun çiftçinin çok ya da az üretmesi değildir. Sorun, Türkiye’nin hâlâ “önce üretelim, sonra bakarız” modeliyle ilerlemesidir. Raflar dolu olabilir, fakat alıcı yoksa bereket, israfa dönüşür. “Önce pazar, sonra üretim” anlayışı, üretimin rastgele değil, stratejik ve hedefe yönelik yapılması gerektiğini anlatır.

Dünya pazarla başlıyor, biz üretimle başlamaya ısrar ediyoruz

Bugün tarımda başarıyı yakalayan ülkeler bir gerçeği çoktan kavradı: Üretimi pazar yönetir.

Hollanda’nın bir tarım devi olmasının sebebi toprağının genişliği değil, pazar zekâsıdır. ABD’de çiftçi tarlayı sürmeden iki yıl sonrasının fiyat projeksiyonlarını bilir, çünkü üretim kararlarını piyasa yönlendirir. Çin, tüketim ve ihracat trendlerini 25 yıllık planlarla okuyarak üretim stratejisini buna göre kurar.

Hepsinin ortak noktası şudur: Pazar yön verir, üretim takip eder. Türkiye de bu gerçeği artık kabul etmek zorundadır.

Türkiye’de sorun verim değil, yönsüzlük

Üretici için iki büyük belirsizlik vardır: hava durumu ve pazar. Hava değişkendir ama doğası bellidir. Pazar ise sisli, karanlık ve öngörüsüzdür. Bu nedenle üretimin kaderi tarlada değil, pazarda belirlenir. Bugün üretici “Bu yıl hangi ürün para eder?” sorusuna cevap bulamıyorsa, sorun üreticide değil, sistemdedir. Bu nedenle pazar odaklı modele geçmek artık tercih değil, zorunluluktur.

Eğer bu model kurulamazsa:

Üretici kazanamaz,
Sanayici hammadde bulamaz,
Tüketici pahalı ürünle karşılaşır,
Türkiye rekabet gücünü kaybeder.

Kurulursa: Türkiye bölgesel bir tarım üssüne dönüşür ve fiyat istikrarı üretim zincirinin doğal çıktısı olur.

KRİTİK NOKTA: ÜÇ BAKANLIK ORTAK HAREKET ETMEDEN BU MODEL KURULAMAZ

Tarım artık tek bir bakanlığın yürüteceği bir konu değildir. Üretim, pazar ve sanayi aynı zincirin halkalarıdır ve bu halkalar uyum içinde çalışmadıkça sistem işlemez.

Bu üç kurum aynı masa etrafında, aynı veriyle, aynı hedefe bakmak zorundadır:

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı: Üretim planlamasının merkezi
T.C. Ticaret Bakanlığı: İç ve dış pazar talep haritalarının sahibi
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı: Ülkenin gıda sanayisi ve hammadde stratejisinin belirleyicisi

Bu üç bakanlık uyum içinde çalışmazsa sonuç değişmez. Üretici başka bir denklemde, sanayici başka bir gerçeklikte, pazar ise bambaşka bir rotada kalır.

Türkiye’nin tarım politikası artık “tek bakanlık işi” olmaktan çıkmalı, tarım, ticaret ve sanayinin birlikte yönettiği bütünleşik bir milli üretim–pazar sistemi haline gelmelidir.

Pazar odaklı tarım için izlenecek yol haritası

Ürün destinasyon haritaları çıkarılmalı
Her ürünün nereye gideceği, hangi kaliteye ihtiyaç duyduğu netleşmeli.
Sözleşmeli üretim ulusal plana dönüşmeli
Çiftçi ne ekeceğini, sanayi ne alacağını bilmeli.
İhracat odaklı üretim havzaları kurulmalı
Pazar ile üretici arasındaki mesafe kısaltılmalı.
Piyasa istihbarat sistemi oluşturulmalı
Kararlar veriyle verilmeli, tahminle değil.
Destekler üretim ve pazar odaklı dağıtılmalı
Talep açığı olana yüksek destek, fazlası olana yönlendirme yapılmalı.

Artık üretim bir son değil, pazar için bir araçtır. “Ne üretelim?” sorusu yerini “Kimin için üretelim?” sorusuna bırakmak zorundadır. Gelecek, pazar odaklı üretimi yöneten ulusların olacaktır. Toprağın gücü artık sadece verimde değil, vizyondadır.

SON SÖZ

Tarım üretimle başlar ama değerini pazarda bulur. Türkiye’nin toprağı güçlü, üreticisi bilinçli, potansiyeli büyüktür. Eksik olan tek şey, bu potansiyeli pazara taşıyacak ortak akıldır.

Ve artık açık konuşmak gerekiyor: Türkiye tarımda yeni bir döneme geçmek istiyorsa ÖNCE PAZAR, SONRA ÜRETİM modelini benimsemek zorundadır.

Ve bu model ancak: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı + T.C. Ticaret Bakanlığı + T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı aynı masa etrafında birleşmesi, ortak akıl, ortak vizyon ve ortak niyet ile mümkündür.

Başka hiçbir yol yok.

O halde geriye tek bir soru kalıyor: Bu kadar net olan bir model için daha neyi, neden bekliyoruz?

WE MUST SHIFT TO A MARKET-FIRST, PRODUCTION-NEXT MODEL…!

The greatest problem in Turkish agriculture is not low productivity, but directionless production. We produce, we labor, we invest sweat and effort yet we do not know for whom we are producing. Unless we shift to a market-oriented model, farmers, industry, and consumers will continue losing simultaneously. When market demand is disconnected from production rhythm, even abundance turns into crisis.

In Turkey, one of the most frequently repeated statements about agriculture is: “We are a strong agricultural country.”
Yes, this is true.
Our soil is fertile, our climate diverse, and our agricultural heritage deep. However, there is another truth that is rarely voiced aloud: “We produce, yet we do not know for whom.”

Societies that do not know for whom they produce do not create stocks they create crises.

Traditional development logic puts production first, but in today’s world, markets act as the compass that directs production. Producing without studying demand maps is like setting sail without a navigation chart. Every product grown without market intelligence is a future left to chance.

This is why the same cycle repeats year after year.

One year onions skyrocket in price, the next year they rot in storage. One season dairy farmers survive, the next they collapse under feed costs. Tomatoes are undervalued one year and overpriced the next.

The issue is not producing too much or too little. The issue is that Turkey continues to operate under a “produce first, think later” model. Shelves may be full, but if there is no buyer, abundance becomes waste. The principle of “Market first, then production” shows that production must be strategic, planned, and targeted.

The world starts with the market; we insist on starting with production

Countries that have achieved success in agriculture have long understood one truth:
The market governs production. The Netherlands is an agricultural powerhouse not because of land size but because of market intelligence. In the United States, a farmer knows price projections two years ahead, shaping decisions accordingly.
China designs its production strategy with 25-year consumption and export projections.

Their common ground is clear: Markets lead, production follows. Turkey must now accept this fundamental reality.

Turkey’s problem is not yield, but lack of direction

Farmers face two major uncertainties: weather and market conditions. Weather is unstable, yet predictable in nature. Markets, however, are foggy, volatile, and unpredictable. This is why production’s fate is determined not in the field, but in the marketplace.

If a farmer cannot answer the question, “Which product will be profitable this year?”, the problem lies not with the farmer but with the system itself. Therefore, shifting to a market-oriented model is not optional it is essential.

If this model is not established:

Farmers cannot earn sustainably,
Industry cannot secure raw materials,
Consumers face high prices,
Turkey loses its competitive strength.

If it is established, Turkey becomes a regional agricultural hub, and price stability emerges naturally.

THE CRITICAL POINT: THIS MODEL CANNOT BE BUILT WITHOUT THREE MINISTRIES WORKING TOGETHER

Agriculture is no longer an issue a single ministry can manage. Production, markets, and industry are interconnected links of the same chain, and unless these links move in harmony, the system collapses. These three institutions must sit at the same table, look at the same data, and aim for the same goals:

Ministry of Agriculture and Forestry: Center of production planning
Ministry of Trade: Owner of domestic and international market demand maps
Ministry of Industry and Technology: Designer of the nation’s food industry and raw-material strategy

If these ministries do not act in coordination, the result never changes: Farmers live in one reality, industry in another, and markets in yet another.

Turkey’s agricultural policy must no longer be treated as the duty of a single ministry. It must evolve into an integrated national production–market system jointly governed by agriculture, trade, and industry.

Roadmap for a Market-Oriented Agricultural Model

Develop product destination maps
Each product’s target market, quality requirements, and price range must be clearly defined.
Transform contract farming into a national standard
Farmers should know what to plant; industry should know what it will purchase.
Establish export-oriented production zones
Reducing the distance between markets and producers increases profit and reduces losses.
Create a National Market Intelligence System
Decisions must be based on data, not speculation.
Design agricultural support systems around both production and market realities
Products with demand gaps should receive stronger support, surplus products should be redirected.

Production is no longer an end it is a means. The question “What should we produce?” must evolve into “For whom should we produce?” The future will belong to nations that govern production through market intelligence. The power of the land today lies not only in its yield but in its vision.

FINAL WORD

Agriculture begins with production but finds its true value in the market. Turkey’s soil is strong, its producers capable, its potential immense. The only missing element is the shared intelligence that will connect this potential to the market.

And it must now be stated openly: If Turkey wants to enter a new agricultural era, it must embrace the Market First, Production Next model.

This model can only be achieved if the: Ministry of Agriculture and Forestry + Ministry of Trade + Ministry of Industry and Technology sit at the same table with shared vision, shared intent, and shared strategy.

There is no other path.

Which leaves us with one final question: If the model is this clear, what exactly are we still waiting for and why?